Bại não: Nguyên nhân, dấu hiệu, điều trị và 5+ điều cần biết

Bại não: Nguyên nhân, dấu hiệu, và điều trị

19/04/2025

Nguyen Ngoc
0 Bình luận

Bại não không phải là dấu chấm hết cho tất cả hy vọng. Vì dù chỉ còn một chút hy vọng, thì vẫn có thể tìm thấy hạnh phúc. Mời quý phụ huynh cùng tham khảo bài viết “Bại não: nguyên nhân, dấu hiệu và điều trị – 5+ điều cần biết” của Phòng khám chuyên khoa Phục hồi chức năng ChildRehab.

Mục lục

1 Bại não là gì?
2 Dấu hiệu nhận biết trẻ bại não
3 Các dạng bại não
4 Chẩn đoán và điều trị bại não cho trẻ
5 Liên hệ với ChildRehab

Bại não là gì?

Bại não là một rối loạn não bộ khởi phát từ giai đoạn sơ sinh hoặc những năm đầu đời, gây ảnh hưởng vĩnh viễn đến khả năng vận động và sự phối hợp cơ bắp. Nguyên nhân của bại não là do những tổn thương hoặc bất thường xảy ra trong quá trình phát triển não bộ, làm gián đoạn chức năng kiểm soát cử động, duy trì tư thế và giữ thăng bằng.

Một số trường hợp bại não xảy ra do các vùng não chịu trách nhiệm về vận động cơ không phát triển bình thường trong quá trình mang thai. Ở những trường hợp khác, tổn thương não xảy ra trước, trong hoặc sau khi sinh là nguyên nhân gây bệnh.

Bại não là nguyên nhân hàng đầu gây ra khuyết tật ở trẻ em tại một số quốc gia trong đó có Hoa Kỳ, nhưng không phải lúc nào cũng dẫn đến khuyết tật nghiêm trọng.

Người bị bại não nhẹ có thể không cần bất kỳ sự hỗ trợ nào hoặc chỉ gặp một vài khó khăn nhỏ, trong khi người bị bại não nặng có thể cần đến các thiết bị đặc biệt hoặc sự chăm sóc suốt đời. Một số triệu chứng thậm chí có thể thay đổi hoặc cải thiện khi trẻ lớn lên.

Hiện tại không có phương pháp chữa khỏi bại não, nhưng các liệu pháp hỗ trợ, thuốc men và phẫu thuật có thể giúp người bệnh cải thiện khả năng vận động và giao tiếp.

Dấu hiệu nhận biết trẻ bại não

Thông thường, các dấu hiệu của bại não không biểu hiện rõ ràng ngay sau sinh. Các dấu hiệu nhận biết trẻ bại não thường trở nên dễ nhận thấy hơn khi trẻ lớn lên. Vì vậy, khi thấy con xuất hiện một số dấu hiệu, phụ huynh không nên chủ quan, mà hãy cho con đi khám tại các cơ sở y tế uy tín để được thăm khám và điều trị kịp thời.

Ở trẻ, phụ huynh có thể nhận thấy các dấu hiệu như:

Chậm đạt các cột mốc phát triển: Ví dụ, trẻ không ngồi được khi 8 tháng tuổi hoặc chưa biết đi khi 18 tháng tuổi.
Cơ thể có vẻ quá cứng hoặc quá mềm nhũn (giảm trương lực cơ).
Tay hoặc chân yếu.
Các cử động bồn chồn, giật hoặc vụng về.
Những cử động ngẫu nhiên, không kiểm soát được.
Co thắt cơ.
Run tay.
Đi kiễng chân.

Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng này mỗi trẻ rất khác nhau.

Các bộ phận cơ thể bị ảnh hưởng cũng rất đa dạng. Có trường hợp chỉ một bên cơ thể, có trường hợp toàn bộ cơ thể, và đôi khi chỉ chủ yếu ảnh hưởng đến chân.

Trẻ bị bại não cũng có thể gặp phải nhiều vấn đề sức khỏe khác, bao gồm:

Khó khăn khi ăn uống, chảy dãi và nuốt.
Táo bón.
Các vấn đề về ngôn ngữ và giao tiếp.
Co giật hoặc động kinh.
Khó đi vào giấc ngủ và/hoặc duy trì giấc ngủ.
Bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GORD) – tình trạng axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản.
Cột sống cong bất thường (vẹo cột sống).
Khớp háng dễ bị trật.
Khó kiểm soát bàng quang (tiểu không tự chủ).
Khuyết tật học tập – khoảng một nửa số trẻ bại não gặp phải vấn đề này.
Các vấn đề về mắt – bao gồm giảm thị lực, lác mắt hoặc cử động mắt không kiểm soát được.
Giảm thính lực.

Các dạng bại não

Có 4 dạng bại não chính mà trẻ có thể mắc phải bao gồm

Bại não co cứng: Các cơ trở nên cứng và căng (đặc biệt khi cố gắng cử động nhanh), gây khó khăn trong việc di chuyển và hạn chế phạm vi cử động.
Bại não rối loạn vận động: Các cơ thay đổi giữa trạng thái cứng và mềm nhũn, dẫn đến các cử động hoặc co thắt cơ thể ngẫu nhiên, không kiểm soát được.
Bại não thất điều: Người bệnh gặp các vấn đề về thăng bằng và phối hợp, dẫn đến các cử động run rẩy, vụng về và đôi khi bị run.
Bại não hỗn hợp: Người bệnh có các triệu chứng của nhiều hơn một dạng bại não.
Bạn cũng có thể nghe đến các thuật ngữ như liệt nửa người hoặc liệt hai chi dưới. Chúng mô tả các phần cơ thể bị ảnh hưởng bởi bại não.

Liệt nửa người là tình trạng một bên cơ thể bị ảnh hưởng, liệt hai chi dưới là khi hai chi dưới bị ảnh hưởng, liệt một chi là khi một chi bị ảnh hưởng và liệt tứ chi là khi cả bốn chi (và thường là toàn bộ cơ thể) bị ảnh hưởng.

Chẩn đoán và điều trị bại não cho trẻ

Hầu hết trẻ em bại não được chẩn đoán trong hai năm đầu đời. Tuy nhiên, nếu trẻ có các triệu chứng nhẹ, việc chẩn đoán có thể khó khăn hơn và chỉ được xác định muộn hơn.

Để xác định xem một đứa trẻ có bị bại não hay không, bác sĩ sẽ chỉ định một loạt các xét nghiệm để đánh giá kỹ năng vận động của trẻ. Trong các lần khám định kỳ, bác sĩ sẽ theo dõi sự phát triển, tăng trưởng, trương lực cơ, khả năng kiểm soát vận động, thính giác và thị lực, tư thế và sự phối hợp của trẻ.

Việc theo dõi thường xuyên này có thể giúp phát hiện các dấu hiệu nghi ngờ bại não và loại trừ các rối loạn khác có thể gây ra các triệu chứng tương tự. Các xét nghiệm trong phòng thí nghiệm có thể giúp xác định các tình trạng khác có thể gây ra các triệu chứng tương tự như bại não.

Siêu âm có thể được sử dụng để tạo ra hình ảnh não ở trẻ sinh non có nguy cơ cao vì đây là kỹ thuật hình ảnh ít xâm lấn nhất.

Chụp cộng hưởng từ (MRI), tạo ra hình ảnh về các mô và cấu trúc của não, có thể cho thấy vị trí và loại tổn thương, bao gồm cả những thay đổi nhỏ ở chất trắng – loại mô não bị tổn thương trong bại não.

MRI cũng có thể cho thấy những thay đổi ở não trong các rối loạn chuyển hóa có thể biểu hiện giống như bại não.

Điện não đồ (EEG) có thể phát hiện hoạt động điện trong não. Những thay đổi trong mô hình điện não bình thường có thể giúp phát hiện các cơn co giật. Tìm hiểu thêm về các xét nghiệm và thủ thuật chẩn đoán thần kinh.

Mặc dù bại não không thể chữa khỏi, nhưng việc điều trị có thể giúp cải thiện khả năng của trẻ. Không có liệu pháp tiêu chuẩn nào phù hợp với tất cả những trẻ bị bại não. Nhiều trẻ bị bại não có thể kiểm soát được các triệu chứng. Việc điều trị bắt đầu càng sớm, trẻ càng có nhiều cơ hội vượt qua các khuyết tật phát triển.

Sau khi chẩn đoán bại não được xác định, các chuyên gia y tế sẽ làm việc với trẻ và phụ huynh để xác định các suy giảm và nhu cầu cụ thể. Theo đó, các chuyên gia sẽ phối hợp với gia đình để sẽ xây dựng một kế hoạch phù hợp để can thiệp các khuyết tật cốt lõi ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của trẻ.

Về các phương pháp điều trị, trẻ có thể được chỉ định

Tập vật lý trị liệu, ngôn ngữ, nghề nghiệp
- Vật lý trị liệu, thường là trong vài năm đầu đời, là một phần quan trọng của quá trình điều trị bại não. Các chương trình và hoạt động kéo giãn và rèn luyện sức mạnh có thể duy trì hoặc cải thiện sức mạnh cơ, khả năng giữ thăng bằng và kỹ năng vận động—và ngăn ngừa co cứng (co cơ mãn tính).
- Liệu pháp ngôn ngữ và giọng nói có thể cải thiện khả năng nói của trẻ và giúp điều trị các rối loạn nuốt. Liệu pháp này có thể giúp mọi người học cách giao tiếp mới, chẳng hạn như sử dụng ngôn ngữ ký hiệu hoặc các thiết bị giao tiếp đặc biệt (như máy tính có bộ tổng hợp giọng nói). Các nhà trị liệu ngôn ngữ và giọng nói cũng có thể giúp điều trị các vấn đề về ăn uống và nuốt.
- Liệu pháp nghề nghiệp tập trung vào việc cải thiện chức năng và tận dụng tối đa khả năng vận động của trẻ. Các nhà trị liệu nghề nghiệp giúp mọi người tìm ra những cách mới để thực hiện các hoạt động và quản lý thói quen hàng ngày ở nhà, trường học và cộng đồng.
- Liệu pháp giải trí cũng có thể hữu ích. Liệu pháp này khuyến khích tham gia các chương trình nghệ thuật và văn hóa, thể thao và các hoạt động khác giúp người đó xây dựng các kỹ năng và khả năng về thể chất và nhận thức.
Điều trị bằng thuốc: Một số phương pháp điều trị bằng thuốc được chấp thuận để giúp kiểm soát các triệu chứng ở những người bị bại não.
Phẫu thuật
- Trong một số trường hợp, những người bị bại não có thể phẫu thuật để giúp cải thiện các triệu chứng của họ. Phẫu thuật thường được khuyến nghị khi tình trạng co cứng và cứng khớp đủ nghiêm trọng khiến việc đi lại trở nên khó khăn hoặc đau đớn. Bác sĩ phẫu thuật có thể kéo dài cơ và gân, có thể cải thiện khả năng vận động và giảm đau.
- Phẫu thuật gân có thể giúp một số trẻ mắc CP nhưng cũng có thể có hậu quả tiêu cực lâu dài. Các ca phẫu thuật có thể được thực hiện theo từng giai đoạn dựa trên độ tuổi và sự phát triển của trẻ. Phẫu thuật cũng có thể điều chỉnh hoặc cải thiện đáng kể các dị tật cột sống.